ZWIĄZEK PRZYCZYNOWY MIĘDZY ZDARZENIEM A SZKODĄ

07 września 2017

Zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę będzie mogło zostać przyznane w sytuacji, gdy między zdarzeniem stanowiącym naruszenie dobra osobistego, a powstałą w jego wyniku szkodą niemajątkową istnieje związek przyczynowy. Jego brak zawsze wyłącza odpowiedzialność.

Związek przyczynowy w zakresie odpowiedzialności warunkującej wypłatę zadośćuczynienia pieniężnego pełni podwójną funkcję: stanowi przesłankę jej powstania, a więc uzasadnia odpowiedzialność oraz wyznacza zakres następstw zdarzenia szkodzącego, za które odpowiada sprawca.

Wyróżniamy różne teorie, w ramach których zostały wypracowane kryteria konieczne dla ustalenia i oceny związku przyczynowego, np. teoria równowartości przyczyn, teoria adekwatnego związku przyczynowego, czy też teoria koniecznego i przypadkowego związku przyczynowego. Polski ustawodawca w zakresie odpowiedzialności przyjął jako regułę koncepcję adekwatnego związku przyczynowego.

Zasada ta została uregulowana w kodeksie cywilnym w art. 361 § 1, zgodnie z którym: „zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła”. Oznacza to, że sprawca odpowiada „tylko” za „normalne” następstwa zachowania, mającego postać działania lub zaniechania. Pozwala to na wyeliminowanie wszystkich zdarzeń, bez jakich nie powstałaby szkoda, a które nie są normalnym następstwem, lecz doprowadziły do określonego skutku jedynie przypadkowo w wyniku okoliczności nadzwyczajnych, niedających się przewidzieć.

Proces ustalenia, czy między zdarzeniem a jego skutkiem zachodzi powiązanie adekwatne, jest dwustopniowy. W pierwszej kolejności należy ustalić, czy badane powiązanie spełnia kryterium obiektywnego związku przyczynowego. W tym celu stosuje się test warunku koniecznego (conditio sine qua non): sprawdza się, czy fakt stanowiący ewentualną przyczynę skutku stanowi warunek konieczny pojawienia się szkody. W przypadku ustalenia, że zdarzenie nie jest przyczyną powstałej szkody, nie można dochodzić odpowiedzialność za dany skutek. Pozytywny wynik prowadzi natomiast o drugiego etapu, który polega na dokonaniu oceny, czy występującej zależności można przypisać wskazaną przez ustawę cechę normalności, tzn. czy jest typowa lub oczekiwana w zwykłej kolejności rzeczy.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 kwietnia 2000 r. wskazał, że „normalny związek przyczynowy jest obiektywnym faktem, a ściślej mówiąc przesądzenie związku przyczynowego pomiędzy dwoma faktami jest stwierdzeniem, że według empirycznie poznanych praw przyrody drugi fakt jest skutkiem pierwszego. Nie może w wyrażeniu tej oceny być miarodajnym subiektywny pogląd strony, skoro normalny związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 § 1 KC między określonym zdarzeniem a szkodą, zachodzi wówczas, gdy w danym układzie stosunków i warunków oraz w zwyczajnym biegu rzeczy, bez szczególnego zbiegu okoliczności, szkoda jest typowym następstwem tego rodzaju zdarzeń”.

Inaczej kwestie te prezentują się w przypadku zaniechania. Odpowiedzialność ze względu na zaniechanie ma bowiem miejsce tylko wtedy, gdy istniał obowiązek podjęcia działania. Może on wynikać bądź z ustawy, bądź z czynności prawnej. Odpowiedzialność ta występuje zawsze w przypadku niewykonania zobowiązania oraz dopuszczenia się czynu niedozwolonego, polegającego na nieczynieniu, mimo istnienia prawnego obowiązku. Inaczej ujmując: gdyby doszło do pożądanego działania, szkoda by nie powstała.

Przesłanka związku przyczynowego przy ustalaniu odpowiedzialności za szkodę niemajątkową musi podlegać pewnym modyfikacjom w porównaniu z ogólnymi zasadami dotyczącymi odpowiedzialności za szkodę majątkową. Rolą oraz istotą związku przyczynowego jako przesłanki roszczenia o zadośćuczynienie jest ocena, czy doznana szkoda niemajątkowa może być normalnym skutkiem zdarzenia stanowiącego naruszenie dobra osobistego. Należy więc zbadać, czy określone zdarzenie mogło wywołać następstwa w postaci cierpienia psychicznego. Szkoda niemajątkowa powstaje w psychice poszkodowanego, więc jest zjawiskiem trudnym do uchwycenia. Jest ona uzależniona od indywidualnej wrażliwości każdego człowieka. Dlatego też sprawy o zadośćuczynienie wymagają od sądu nie tylko wiedzy prawniczej, ale również wrażliwości i doświadczenia życiowego.

Należy wskazać, iż zasada adekwatnego związku przyczynowego nie ma charakteru bezwzględnego, możliwe są od niej odstępstwa. Ma to znaczenie przy ustalaniu odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych i rozpatrywaniu roszczeń o zadośćuczynienie. Daje to stronom możliwość np. samodzielnego ustalenia zakresu skutków, za jaki będą ponosić odpowiedzialność. Ponadto przepisy szczególne w stosunku do art. 361 k.c. mogą wprowadzaj odstępstwa od kryterium adekwatności, np. poprzez wprowadzenie bezpośredniego związku przyczynowego.

Zapewniamy, że adres e-mail, jaki podasz przy wysłaniu pytania lub komentarza do artykułu nie zostanie wyświetlony na stronie.

POWIĄZANE ARTYKUŁY

Zatrzymane prawo jazdy za alkohol

Błąd pomiaru alkomatu

Skrócenie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów

Ile czeka się na rozpoznanie wniosku o blokadę alkoholową?

Co Sąd bierze pod uwagę w sprawie o blokadę alkoholową?

Dołącz do nas na Facebooku

TAGI

forum prawne, porady prawne, blog prawny, blog prawniczy, porady prawne, online, poradnik prawny