Sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego jako przesłanka negatywna orzeczenia rozwodu

04 marca 2019

Jedną z przesłanek negatywnych orzeczenia rozwodu jest sprzeczność rozwiązania małżeństwa z zasadami współżycia społecznego. Powyższe wynika wprost z art. 56 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wedle którego: „jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego”. Oznacza to, że nawet w sytuacji, w której pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny i trały rozkład pożycia małżeńskiego, Sąd oddali powództwo o rozwód jeżeli rozwiązanie małżeństwa byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

W związku z tym, powstaje pytanie: czym są powyższe zasady współżycia społecznego?

Wskazać należy, że Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera definicji legalnej niniejszego pojęcia. Tym samym, wskazanym jest poszukanie odpowiedzi na przedmiotowe pytanie w orzecznictwie sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego. Jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2000 roku wydanego w sprawie o sygn. akt II CKN 956/99: „(…) w doktrynie i w orzecznictwie zasady współżycia społecznego - jako klauzulę generalną - rozumie się bądź w sposób "normatywny", bądź "sytuacjonistyczny". Według normatywnego rozumienia, zasady te są normami o uzasadnieniu aksjologicznym, należącymi do obowiązującego prawa. Są to bądź tylko normy moralne, zawierające reguły postępowania między ludźmi, bądź również normy obyczajowe. Takie rozumienie rozważanych zasad wiąże się często z postulatem, aby sąd, rozstrzygając sprawę z odwołaniem się do tych zasad, sformułował konkretną zasadę współżycia, na którą się powołuje. Sytuacjonistyczne rozumienie zasad współżycia społecznego polega na wyznaczaniu granic i podstaw udziału oceny sędziowskiej, odnoszącej się do konkretnego przypadku i uwzględniającej całokształt okoliczności określonego stanu faktycznego. Zgodnie z takim ujęciem, zasady współżycia społecznego mogą stanowić podstawę dokonania korektury w ocenie nietypowego przypadku, nie służą jednak do uogólnień w sytuacjach uznawanych za typowe. Rola zasad współżycia społecznego polega na synchronizowaniu przepisów prawa z nakazami moralności i obyczajów, na uelastycznianiu prawa i zapobieganiu stanom, do których odnosi się znana paremia summum ius - summa iniura (zob. ustęp IV uchwały pełnego składu Izby Cywilnej SN z 18.3.1968 r., III CZP 70/66, dotyczącej stosowania art. 56 i 58 KRO; OSNCP Nr 5/1968, poz. 77). W doktrynie, dokonując aksjologicznego uzasadnienia norm wchodzących w skład zasad współżycia społecznego - po zmianach społecznych, gospodarczych, politycznych i legislacyjnych, jakie nastąpiły w Polsce po 1989 r. - pomija się wiązanie tych norm z treściami ideologicznymi, a podkreśla się, że - zgodnie z zasadami demokratycznego państwa prawnego i respektowanymi przez nie wolnościami człowieka - odwołują się one do powszechnie uznanych w kulturze naszego społeczeństwa wartości, które są zarazem dziedzictwem i składnikiem kultury europejskiej. Sąd Najwyższy, w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę, podziela powyższe zapatrywanie i podkreśla zarazem, że w kulturze europejskiej ("łacińskiej") przyjęto traktowanie człowieka jako osoby, a więc jako wartości autotelicznej (celu "samego w sobie"), która to osoba nie może być jedynie środkiem do osiągnięcia innego celu niż ona sama, niż jej "dobro", tzn. nie może być traktowana tylko instrumentalnie. Zasady współżycia społecznego na tle art. 56 KRO należy rozumieć zarówno na sposób "normatywny", jak i "sytuacjonistyczny" w powyższym rozumieniu. Świadczy o tym rozległa judykatura SN (np. ustęp IV powołanej uchwały SN z 18.3.1968 r.) (…)”.

Biorąc pod uwagę powyższe, należy podkreślić, że Sąd oddali powództwo o rozwód ze względu na sprzeczność jego orzeczenia z zasadami współżycia społecznego, kiedy rozwiązanie małżeństwa byłoby niedopuszczalne ze względu na normy moralne, zawierające reguły postępowania między ludźmi, bądź również normy obyczajowe. Jak wynika z orzecznictwa, orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego przykładowo gdy jedno z małżonków jest nieuleczalnie chore, wymaga opieki materialnej i moralnej współmałżonka, a rozwód stanowiłby dla niego rażącą krzywdę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 1998 roku w sprawie o sygn. akt I CKN 704/97).

Autor: Adwokat Mariusz Stelmaszczyk i Aplikant Adwokacki Edyta Gorczyńska-Melion

kontakt: kom. + 48 697 053 659

Zapewniamy, że adres e-mail, jaki podasz przy wysłaniu pytania lub komentarza do artykułu nie zostanie wyświetlony na stronie.

POWIĄZANE ARTYKUŁY

Zatrzymane prawo jazdy za alkohol

Błąd pomiaru alkomatu

Skrócenie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów

Ile czeka się na rozpoznanie wniosku o blokadę alkoholową?

Co Sąd bierze pod uwagę w sprawie o blokadę alkoholową?

Dołącz do nas na Facebooku

TAGI

forum prawne, porady prawne, blog prawny, blog prawniczy, porady prawne, online, poradnik prawny