ODPOWIEDZIALNOŚĆ NA ZASADZIE SŁUSZNOŚCI

07 września 2017

Zasada słuszności stanowi podstawę odpowiedzialności w wyjątkowych wypadkach, kiedy nie jest możliwe uzyskanie odszkodowania na zasadach winy i ryzyka. Ma ona zatem zawsze znaczenie posiłkowe. Przyjmuje się, że zasada słuszności obejmuje sytuację, gdy zasady współżycia społecznego przemawiają za przyznaniem poszkodowanemu odszkodowania stanowiącego całkowite bądź też częściowe naprawienie szkody, w sytuacji braku pozostałych podstaw odpowiedzialności. Zasada słuszności spełnia funkcję wyłącznie kompensacyjną.

Kodeks cywilny przewiduje odpowiedzialność na zasadzie słuszności w następujących przypadkach: art. 417 ze zn. 2, 428, 431 § 1 k.c.

1. art. 417 ze zn. 2 k.c. „Jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności”.

2. art. 428 k.c. „gdy sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkodę, a brak jest osób zobowiązanych do nadzoru albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od samego sprawcy, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego”.

3. art. 431 § 1 k.c. „§ 1 kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, obowiązany jest do naprawienia wyrządzonej przez nie szkody niezależnie od tego, czy było pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło, chyba że ani on, ani osoba, za którą ponosi odpowiedzialność, nie ponoszą winy. § 2 chociażby osoba, która zwierzę chowa lub się nim posługuje, nie była odpowiedzialna według przepisów paragrafu poprzedzającego, poszkodowany może od niej żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i tej osoby, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego”.

Z powołanych przepisów największe znaczenie ma art. 417 ze zn. 2 k.c., statuujący odpowiedzialność władzy publicznej na zasadzie słuszności i obejmujący swoim zakresem również jednostki samorządu terytorialnego i Skarb Państwa. Ustawodawca przewidział możliwość naprawienia szkody na osobie wyrządzonej wyłącznie legalnym działaniem władzy publicznej. Z uwagi na fakt, że szkoda ta może mieć postać uszczerbku majątkowego, jak również krzywdy, poszkodowanemu przysługuje roszczenie o naprawienie szkody majątkowej i o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Nie jest przy tym konieczne zindywidualizowanie bezpośrednio sprawcy szkody. Odpowiedzialność władzy publicznej będzie uzasadniona, gdy okoliczności, m.in. takie jak niezdolność poszkodowanego do pracy, bądź jego ciężkie położenie materialne, przemawiają za przyznaniem odszkodowania. Wyliczenia te nie są wyczerpujące, co oznacza, że mogą istnieć jeszcze inne okoliczności.

Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez osoby niepoczytalne z powodu wieku, stanu psychicznego lub cielesnego jest wyłączona. Za wyrządzone przez te osoby szkody najczęściej odpowiadają osoby zobowiązane do sprawowania nadzoru. Ustawodawca jednakże wyjątkowo dopuszcza odpowiedzialność osób, którym nie można przypisać tej winy i kształtuje ją na zasadzie słuszności. Sprawca powstałej szkody poniesie za nią odpowiedzialność tylko wtedy, gdy jego działanie było bezprawne, czyli sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego. Odpowiedzialność osoby poddanej nadzorowi będzie miała miejsce gdy:

Sprawcą szkody była osoba, której nie można przypisać winy z powodu wieku, stanu psychicznego lub cielesnego,
Brak jest osób zobowiązanych do nadzoru lub nie można od nich uzyskać naprawienia szkody,
Przyznanie odszkodowania wymagają zasady współżycia społecznego (w tym przypadku decydującym kryterium będzie porównanie stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy).

Należy przyjąć, że przyznanie odszkodowania będzie uzasadnione, gdy porównanie majątków sprawcy i poszkodowanego wykaże ich dysproporcję.

Co się zaś tyczy odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez zwierzęta należy wskazać, że w tym przypadku zasada słuszności ma charakter posiłkowy i uzupełnia główną zasadę odpowiedzialności przez zwierzęta, która jest zawarta w art. 431 § 1 k.c. Paragraf 2 tego przepisu będzie miał zastosowanie, gdy zostaną spełnione kumulatywnie następujące przesłanki:

Szkodę wyrządziło zwierzę z własnego popędu,
Osoba chowająca zwierzę lub posługująca się nim we własnym zakresie, obali ciążące na niej domniemanie winy,
Za przyznaniem odszkodowania będą przemawiały zasady współżycia społecznego.

Odpowiedzialność na zasadzie słuszności jest podyktowana zasadami współżycia społecznego, ma charakter wyjątkowy i uzupełnia pozostałe zasady odpowiedzialności odszkodowawczej. Odszkodowanie na podstawie tego artykułu jest możliwie za szkodę na osobie, jak również na mieniu.

Zapewniamy, że adres e-mail, jaki podasz przy wysłaniu pytania lub komentarza do artykułu nie zostanie wyświetlony na stronie.

POWIĄZANE ARTYKUŁY

Zatrzymane prawo jazdy za alkohol

Błąd pomiaru alkomatu

Skrócenie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów

Ile czeka się na rozpoznanie wniosku o blokadę alkoholową?

Co Sąd bierze pod uwagę w sprawie o blokadę alkoholową?

Dołącz do nas na Facebooku

TAGI

forum prawne, porady prawne, blog prawny, blog prawniczy, porady prawne, online, poradnik prawny